Algemene kenmerken: kort en bondig
In medische inrichtingen treffen microben optimale condities aan. Behalve de voor de mens essentiële bacteriën zijn er ook ziekteverwekkers, die levensbedreigend kunnen zijn. Laten we eens kijken naar een van de gevaarlijkste bacteriesoorten voor mensen: Legionella pneumophila uit serogroep 1. Een bacil, gramnegatief, ongekapseld, niet-sporevormend.
Natuurlijke en kunstmatig gecreëerde leefomgeving
In lage, en daardoor ongevaarlijke concentraties komt deze wereldwijd verspreide microbe van nature in alle wateren voor, en zodoende ook in het grondwater en het drinkwater. Drinkwatersystemen vormen de perfecte leefomgeving voor legionella: aangename temperaturen die meestal tussen de 25 en 45 graden liggen, dus ideale omstandigheden voor een bacteriekolonie. Ze kunnen pas vanaf 60 graden worden gedood. Deze overlevingskunstenaars bouwen echter geleidelijk aan resistentie tegen hitte op.
Voortplanting en biofilm
Wat hun voortplanting ten goede komt, zijn stilstaand water, trage verversing van het water, doodlopende leidingen en lage waterdruk. Dit alles bevordert bovendien de vorming van biofilms. En juist hier loert het gevaar! Wanneer legionella zich in een biofilm nestelt, neemt de groei hierdoor exponentieel toe. Amoeben kunnen als gastheer voor legionella optreden. Omsloten door amoeben vermenigvuldigen ze zich onbelemmerd, totdat de gastheercel openbarst. De legionellabacteriën die hierbij vrijkomen, zoeken een nieuwe gastheer, en het proces begint van voren af aan.
Overdrachtswegen
De bacterie wordt onder andere op mensen overgebracht via sanitair- en waterinstallaties die met legionella besmet water vervoeren. Het drinken van dit water of contact ervan met de huid zijn op zich onschadelijk. Er bestaat alleen infectiegevaar wanneer ziektekiemen in het water bij het inademen via verstoven waterdruppels, de zogenaamde aerosolen, diep in de longen komen.
Ziektes en symptomen
Dit kan tot verschillende ziektebeelden leiden. Pontiackoorts, een vrij milde vorm van legionellose, wordt gekenmerkt door griepachtige symptomen. Bij legionellose die ook wel veteranenziekte of legionella-pneumonie genoemd wordt en met longontsteking gepaard gaat, moet echter rekening worden gehouden met een ernstig ziekteverloop. Vooral wanneer deze onjuist of helemaal niet behandeld wordt.
Behandeling
Deze infecties gelden principieel als behandelbaar. Ze leiden echter niet tot duurzame immuniteit.
Sterfte
Legionellabesmettingen kunnen echter ook dodelijk verlopen. Bij gevallen die tijdens reizen of ambulant zijn opgedaan, ligt de kans op overlijden bij legionellose bij 5 tot 9 procent. Bij ziekenhuis-geassocieerde gevallen ligt deze zelfs bij circa 13 procent. Dit ligt anders bij personen met een verhoogd risico, van wie het immuunsysteem verzwakt is. Hier wordt de kans op overlijden bij toepasselijke behandeling geschat op 5 tot 30 procent.
Risicogroepen
Onder deze risicogroepen vallen in het bijzonder ouderen, ernstig zieke patiënten en pas- en vroeggeborenen. Deze risicogroepen dienen extra te worden beschermd.
Duitse Trinkwasserverordnung en legionella
Speciale voorzorgsmaatregelen moeten de oorzaak van het gevaar minimaliseren, en in het beste geval wegnemen. In Duitsland is bijvoorbeeld een periodieke onderzoeksplicht naar legionella ingevoerd. Die is vastgelegd in de Trinkwasserverordnung. Openbaar toegankelijke installaties moeten jaarlijks worden onderzocht, en bedrijfsmatig gebruikte installaties iedere drie jaar. Voor mobiele voorzieningen bepaalt het Ministerie van Volksgezondheid individuele onderzoeksintervallen.
Wanneer in een medische inrichting bij iemand antilichamen tegen legionella worden geconstateerd, moet de bron van de infectie vastgesteld en onderzocht worden. Bovendien treedt bij een positieve uitslag de wettelijke meldingsplicht in werking. Het geval moet uiterlijk 24 uur na het bekend worden bij Volksgezondheid gemeld zijn.
Vervolgens wordt de drinkwaterinstallatie onderzocht. Bij constatering van legionella moet de vastgestelde legionellaconcentratie worden geëvalueerd. Wanneer de technische grenswaarde van 100 kolonievormende eenheden per 100 ml water bereikt wordt, treedt de meldings- en handelingsplicht in werking. In zones met een hoog risico mag de waarde van 0 kolonievormende eenheden per 100 ml niet worden overschreden. Wanneer dit geval zich voordoet, moet het gebruik onverwijld worden beperkt en nader onderzoek worden ingesteld.
Systematische maatregelen
Met het bereiken van de grenswaarden moeten principieel toepasselijke maatregelen worden getroffen. Ter bestrijding van legionella zijn behalve chemische en thermische desinfectie ook UV-bestraling en diverse bedrijfs- en bouwtechnische ingrepen mogelijk. Deze systematische maatregelen zijn in elke combinatie te rechtvaardigen. De oorzaken dienen hoe dan ook nauwgezet te worden achterhaald.
Lokale maatregelen
Gezien de veelal complexe infrastructuur van de watervoorziening en de hoge resistentie van biofilms en bacteriën dient de nadruk bij voorkeur op plaatsen te liggen waar het gevaar moet worden uitgebannen. Het nemen van lokale beveiligingsmaatregelen vormt een actieve garantie van een veilig gebruik van het drinkwater op het individuele aftappunt. Steriele filters van i3 vormen, als eind- of inline-filters, een betrouwbare en tegelijk eenvoudige en direct toepasbare oplossing voor efficiënte preventie van infecties. Ze garanderen de veiligheid van patiënten, medisch personeel en bezoekers, hetzij preventief, hetzij bij verdenking of positieve constatering.
Om bij nood kostbare tijd te besparen is het altijd aan te bevelen om proactief een zeker aantal filters op voorraad te hebben.
Lees meer over legionella en onze oplossingen voor infectiepreventie.