Resistente ziektekiemen breiden zich wereldwijd steeds verder uit. Een actueel artikel in het medische tijdschrift The Lancet, waaraan 174 auteurs hebben meegewerkt, schetst voor het eerst een uitgebreid beeld van de ernst van de situatie. Uit deze evaluatie van 9.324 bronnen (onderzoeken, gegevens van klinieken etc.) alsmede 478 mln. casusverslagen en experimenten uit 204 landen bleek dat circa 4,95 mln. sterfgevallen verband houden met resistente bacteriën. Hiervan zijn 1,27 mln. sterfgevallen direct te herleiden tot resistente ziektekiemen.
De WHO toont zich terecht gealarmeerd en voorspelt tot 2050 10 mln. sterfgevallen per jaar vanwege resistente ziekteverwekkers. Infecties door resistente bacteriën zijn overduidelijk op weg om zich te ontwikkelen tot de meest voorkomende doodsoorzaak ter wereld, nog vóór kanker.
Onderzoek naar nieuwe antibiotica blijft achter
Een van de redenen voor deze dramatische toename is de trage ontwikkeling van nieuwe antibiotica. Volgens het vakblad Nature worden momenteel slechts veertig werkzame stoffen als mogelijke kandidaten onderzocht. Ter vergelijking: Voor de bestrijding van kanker zijn meer dan 4.000 nieuwe werkzame stoffen in ontwikkeling. Door het toenemende gebruik van antibiotica (65% toename tussen 2000 en 2015) zijn dit goedkope massaproducten geworden en is de resistentie tegelijk in ernstige mate vergroot.
Vooral in armere landen is sprake van ongecontroleerde verspreiding van resistente ziektekiemen. Dit moet ook in Europa en de VS als waarschuwingssignaal worden opgevat. Behalve de menselijke tol neemt ook het belang van de economische gevolgen toe. Volgens een schatting van het Amerikaanse Center for Disease Control and Prevention (CDC) vormen resistente ziektekiemen een jaarlijkse kostenpost van 55 miljard dollar. Deze kosten zijn te verdelen in behandelingskosten (20 miljard) en productiviteitsverlies (35 miljard). Het lijkt realistisch om voor Europa van soortgelijke bedragen uit te gaan.
Gevaarlijke mazen in de wet op de drinkwatervoorziening
Verbazend genoeg zijn slechts zes ziekteverwekkers verantwoordelijk voor 70%
van de infecties met dodelijke afloop. Een daarvan is de watergeassocieerde, gramnegatieve bacterie Pseudomonas aeruginosa, die wereldwijd goed is voor circa 75.000 sterfgevallen per jaar. Volgens de gegevens van het Lancet-artikel overlijden in Europa en de VS ongeveer 10 mensen per 1 miljoen inwoners aan een infectie door resistente Pseudomonas aeruginosa.
Dit cijfer is ten minste het tienvoudige van het aantal door Legionella veroorzaakte sterfgevallen. Terwijl de wet op de drinkwatervoorziening voor Legionella grondige controles voorschrijft, heeft deze echter vooralsnog geen oog voor Pseudomonas aeruginosa, ook al vindt de overdracht van deze bacterie op de mens in hoge mate via water plaats. Het opnemen van Pseudomonas aeruginosa in de wet op de drinkwatervoorziening met een grenswaarde van 0 per 100 ml is daarom dringend geboden.
Steriele eindfilters helpen om infecties te voorkomen
Zoals uit talrijke studies blijkt, is een klein aantal met Pseudomonas aeruginosa besmette watertappunten al genoeg om de bacterie zich via handen en oppervlakken verder te laten verspreiden en patiënten te infecteren. Door zijn vermogen om een biofilm te vormen wordt hij bovendien beschermd tegen desinfecterende maatregelen (chloorbehandeling, temperatuur etc.). Daarnaast vertoont deze bacterie een grotere tolerantie voor chloor.
Niettemin bestaan er effectieve tegenmaatregelen. Zo kan de inzet van steriele eindfilters de verspreiding van gramnegatieve ziektekiemen als Pseudomonas aeruginosa effectief beperken. Samen met een groot aantal andere hygiënische maatregelen kunnen steriele eindfilters instellingen in de gezondheidszorg helpen om infecties en eventueel daaruit voortvloeiende sterfgevallen te voorkomen.
De piek van de verspreiding van antibioticaresistente ziekteverwekkers wordt, tenminste in de welvarende landen, vermoedelijk pas over enkele decennia bereikt. Daarom is het des te belangrijker om deze trend zo vroeg en effectief mogelijk met geschikte maatregelen te bestrijden.
Wanneer u meer over dit en vergelijkbare onderwerpen wilt weten, is een blik in onze filmserie Infectiepreventie en ziekenhuishygiëne zeker de moeite waard. Hier worden wetenswaardige aspecten kort en aanschouwelijk, film voor film behandeld:
Meer weten over steriele filters als filteroplossing voor infectiepreventie